Göz tembelliği, diğer adıyla amblyopi; gözde yapısal olarak hiçbir sorun yok iken, bir ya da iki gözde birden görmenin az olması durumudur. Toplumda genel olarak %1-4 oranında görülür.
Görme sistemi gelişimini 10-12 yaşlarında tamamlar, çocukluk çağında göz tembelliği fark edilebilirse, tedavi edilebilecek bir hastalıktır. Ancak 12 yaşında sonra fark edilirse, yapılan çok çeşitli tedavi yöntemleri olmasına rağmen, görmenin artışı sınırlı kalmaktadır.
Göz Tembelliğine Ne Yol Açar?
Göz tembelliğine yol açan nedenlerin çoğu zamanında fark edilirse, önlenebilecek geri döndürülebilecek hastalıklardır. En sık çocukluk çağında rastlanan ve amblyopiye en sık neden olan durumlar şunlardır:
+ Düzeltilmemiş görme bozuklukları, gözlük ihtiyacı; özellikle hipermetropi ve astigmat
+ İki göz arasında 1,5 diopteriden fazla refraksiyon kusurunun olması
+ Şaşılık
+ Görmenin engellendiği durumlar (katarakt, göz kapağı düşüklüğü)
Göz Tembelliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
Göz tembelliği iki gözde ise çoğunlukla birincil nedenlerin ortadan kalkmasıyla tedavi başarılı olur.
Öncelikle amblyopiye yol açan sebep ortadan kaldırılmaya çalışılır. Bu sebep gözlük ihtiyacı ise, gözlüklerin düzenli kullanımı sağlanır; şaşılık ise ve gözlükle düzelmiyorsa şaşılık ameliyatı yapılır; göz kapağı düşüklüğü ya da görmenin engellendiği katarakt gibi bir hastalık varsa bu tedavi edilir ve görme aksı dediğimiz pupillanın önü açılır.
Bu tedavilerle görme artışı sağlanabilirse, bu şekilde takip edilebilir.
Tek gözde göz tembelliği varsa, bunun sebebi iyi gören gözün az gören gözden gelen görüntüyü beyindeki görme yolları vasıtasıyla engellenmesi sonucu olur ve iki göz arasındaki görme düzeyi farkı çok fazla ise iyi gören gözün kapatılması gerekir.
Gözlük takan bir hastada (çocukluk çağında), gözlüğe rağmen tek gözde görme artırılamıyorsa, iyi gören göz çocuğun yaşına ve iki göz arasındaki görme düzeyi farkına göre hesaplanarak, günde kaç saat kapama yapılacağına göz doktoru karar verir. Örneğin bir gözü %100, diğer gözü %10-20 arasında gören göz tembelliği olan 8 yaşında bir çocukta tüm gün kapama yapmak gerekebilir, çünkü görme artışı elde edebilmek için kalan yıllar azalmıştır ve bu tedavi 12-13 yaşından sonra fayda vermemektedir. Ama görme düzeyleri arasında daha az fark olan ve daha erken yaşlarda gelen bir amblyopi hastasına günde 2-3 saat kapama yetebilmektedir. Bu tedavi ile amaç, az gören gözün görme düzeyinin artırılmasıdır. Görme seviyeleri artıp eşitlendikten sonra geriye dönüş olmasın diye bir süre daha 6 ay-1 yıl gibi kapama tedavisi kontrollü olarak devam ettirilebilir.
Göz kapama yapmak özellikle az gören gözün görme seviyesi çok düşük ise bir çocuk için oldukça zordur. Bu tedavinin gerekliliğini öncellikle ailenin kabul etmesi ve göz doktoruna bu tedavi için destek olması gerekmektedir. Yine tüm uğraşlara rağmen kapama yapılamıyor ise, göz bebeğinin büyüten bazı damlalarla iyi gören gözün görmesini geçici süreyle azaltmak, diğer gözün daha çok kullanılıp görmesinin artmasına fayda edebilir. Kapama tedavisinin uygulanamadığı çocuklarda ise dijital kapama gözlükleri faydalı olabilir ancak bunlar 5-6 yaşa kadar kullanıma uygundur.
Sonuç olarak zamanında tedavi edilemezse amblyopi kalıcı olarak görmenin azalması ile sonuçlanır. Her çocuğun en azından okul çağına gelmeden 4-5 yaşlarında mutlaka görme kontrolü için göz doktoruna muayene için götürülmesi gereklidir.