Şaşılık Nedir?
Normal bir anatomik yapıda gözün hareket etmesini sağlayan ve bir çeşit makara sistemi gibi çalışan 6 adet göz dışı kas vardır. Bu kaslar arasındaki kuvveat dengesizliği sonucu göz eksenlerinde farklı yönlere kayma oluşabilir. Gözdeki bu kayma horizontal, vertikal ya da torsiyonel düzlemlerde görülebilir. Bu durum bazen sadece yorulunca ortaya çıkarken, bazen de sürekli olarak fark edilir olabilir. Şaşılık doğuşta var olabilir ya da ilerleyen yaşlarda ortaya çıkabilir. Bazı durumlar ve hastalıklar buna sebep olabilir:
- Gözde düzeltilmemiş refraksiyon kusurları (miyopi, hipermetropi, astigmatizma)
- Geçirilen ateşli hastalıklar (havale), kafa travmaları
- Serebral palsi
- Hidrosefali
- Beyin tümörleri
- Hipertansiyon, diyabet gibi damarsal hastalıklara bağlı sinir felçleri
- Bazı nörolojik hastalıklar (miyastenia gravis, multipl skleroz gibi.)
- Ailesel yatkınlık (genetik)
- Down sendromu
- Gözde görme azalması ya da kaybı
Şaşılık Belirtileri Nelerdir?
Şaşılık her yaşta görülebilir ancak sıklıkla çocukluk çağında rastlanmaktadır. Çocukluk çağındaki şaşılık bazen burun kökü basıklığı ve yüz gelişiminin henüz tamamlanmamış olması sebebiyle yalancı şaşılık şeklinde gözlenebilir. Göz muayenesi sırasında bunu ayırt edebilmek mümkündür. Çocuğun yaşı ilerleyince bu görüntü ortadan kalkar.
Gerçek şaşılık ise tedavi edilmez ise yaşla beraber kaybolmaz.
Şaşılığı olan çocuklarda ve yetişkinlerde en sık görülen doktora başvuru şikayetleri şunlardır:
- Çift görme
- Parlak ışıkta tek gözü kapatma
- Bulanık görme
- Bakarken başını bir tarafa doğru çevirme
- Baş ağrısı
- Göz ağrısı
Üç boyutlu görme yeteneği kaybı (uzatılan nesneleri yakalayamaz) görülebilir. Şaşılıklar şekline göre; içe, dışa ya da vertikal şaşılık olabilir.
Doğumsal ya da edinsel (sonradan kazanılan) tipte olabilir.
Sebeplerine göre ise, refraksiyon kusurlarına bağlı (gözlük ihtiyacına bağlı), paralitik (kas felçlerine bağlı ya da restriktif-kısıtlayıcı (tiroid, orbita kırıkları gibi durumlara bağlı) şaşılıklar olabilmektedir.
Şaşılık teşhis edilebilmesi için göz muayenesi yapılması şarttır; ancak bazen aile hekimleri, aileler ya da hastanın kendisi bu durumun var olduğunu fark edebilirler. Her koşulda konusunda uzman bir göz doktoru tarafından özel bazı ölçümler ve testler yapılması gerekmektedir.
Şaşılığın Tedavisi Mümkün Mü?
Şaşılık, tedavisi mümkün bir hastalıktır.
Sebebi bir refraksiyon kusuru ise, bazen sadece bu refraksiyon kusurunu düzeltmek için takılacak bir gözlük hem görme kalitesini artırmakta hem de şaşılığı düzeltmektedir.
Gözlük kullanımı ile düzeltilemeyen şaşılıklar için ise cerrahi tedavi yöntemleri vardır. Gözlük takması gereken bir hastada gözlüğün düzeltmediği miktar şaşılık ameliyatla düzeltilebilir. Ancak hastanın ameliyat sonrasında tekrar gözlük takması gerekebilir.
Şaşılık ameliyatlarında göz üzerine çevirme etkisi yapan kaslar arasındaki güç dengesizliği düzeltilerek gözlerde tekrar paralellik sağlamak mümkündür. Bu durum bazen tek bir cerrahi işlemle düzeltilebilirken, kaymanın miktarına ve özelliğine göre bazen iki ya da daha fazla aşamalı cerrahiler yapmak gerekebilir.
Paralitik bazı şaşılıklarda ise cerrahi dışı botulinum toksin enjeksiyonları ve prizmatik gözlükler cerrahiye ek ya da alternatif tedaviler olarak uygulanabilmektedir.
Özellikle çocuklarda şaşılık varlığında, yaşın küçük olması tedavinin geciktirilmesi için bir neden değildir. Örneğin infantil (yani 6 ay-1 yaş altında) ortaya çıkan şaşılıklar bebek 12 ayını doldurmadan yapılırsa, sonuçlar çok daha iyi olabilmektedir. Bu sayede gözlerin paralelliği sağlanabilirse, görme kalitesi düzelir, üç boyutlu görme özelliği kaybedilmemiş olur ve erken tanı ve teşhis sayesinde çocuğun ileri yaşantısında bundan kaynaklı bir gerileme görülme ihtimali azalır.
Yetişkinlerde bir şaşılık varlığında, özellikle altta yatan nörolojik bir hastalık yoksa, cerrahi tedavi hem kozmetik hem de işlevsel olmaktadır. Toplum içinde ve sosyal ortamlarda kişinin daha rahat hareket etmesine de yardımcıdır.